به گزارش ایران‌جاب‌نیوز به نقل از ایرنا، باغ هشت هکتاری رامسر یکی از شاخص‌ترین مناظر طبیعی و تاریخی این شهر است که به گفته کارشناسان، از نظر قدمت طبیعی، تاریخی و فرهنگی حتی از دیگر آثار ثبت‌شده ملی در منطقه نیز برجسته‌ است و با وجود تأیید ارزش تاریخی توسط پژوهشگاه باستان‌شناسی کشور در سال‌های گذشته، ثبت ملی آن به دلایل نامشخص و برخی کارشکنی‌ها بارها به تعویق افتاده بود.

بر اساس معیارهای سازمان میراث فرهنگی، داشتن تنها یکی از ۱۵ معیار ثبت ملی برای ثبت یک اثر کافی است، در حالی که کارشناسان معتقدند باغ رامسر دست‌کم پنج معیار از این معیارها را داراست. با این حال، فرآیند ثبت این باغ تاریخی تا کنون با موانع متعددی مواجه شده بود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مازندران در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: باغ هشت هکتاری رامسر پس از فراز و نشیب‌های بسیار و ارائه مستندات و ادله تاریخی توسط کارشناسان، سرانجام با شماره ثبت ۱۱۲۱ در تاریخ ۱۸ تیرماه ۱۴۰۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و این موضوع به استاندار مازندران ابلاغ شد.

حسین ایزدی افزود: با توجه به تفویض اختیار وزارتخانه به مدیرکل و مستندات ارائه‌شده، این اثر در فهرست میراث ملی جای گرفت. این اقدام گامی مهم برای حفاظت از این اثر تاریخی و جلوگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر است.

وی همچنین این ثبت را عاملی برای تقویت پرونده ثبت جهانی منظر طبیعی تاریخی رامسر دانست و گفت: ثبت این باغ، پرونده ثبت جهانی منظر طبیعی تاریخی رامسر را که از سال ۲۰۰۷ در فهرست موقت یونسکو قرار دارد، غنی‌تر کرده و امکان دفاع بهتر از این اثر در مجامع بین‌المللی را فراهم می‌کند.

ایزدی تأکید کرد: با تعیین ضوابط عرصه و حریم، از هرگونه اقدامی که یکپارچگی و اصالت این محوطه تاریخی را خدشه‌دار کند، طبق قانون جلوگیری خواهد شد.

به گزارش ایرنا، ثبت ملی باغ هشت هکتاری رامسر نه تنها امیدها را برای حفاظت بهتر از این میراث طبیعی-تاریخی و ایجاد یک جاذبه جدید گردشگری را فراهم می‌کند، بلکه پرونده ثبت‌جهانی منظر طبیعی و تاریخی رامسر را غنی‌تر و امکان دفاع از آن را هم افزایش می‌دهد.

این باغ بنا بر شواهد و مستندات تاریخی دوران باشکوهی را از سرگذرانده است. از انتساب باغ به مقر حکمرانی حاکم سلسله آل کیا در گذشته‌های دور تا وجود سازه‌های معماری معاصر و انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی مختلف مانند اصلاح و تلقیح دام و برخی اقدامات مطالعاتی علوم کشاورزی و منابع طبیعی طی دهه‌های اخیر گواهی بر پرقصه بودن این باغ هستند.

نگرانی‌ها پیرامون سرنوشت نامعلوم باغ هشت هکتاری رامسر تا جایی پیش رفت که گروهی از دوستداران میراث فرهنگی در رامسر با ثبت یک‌هزار و ۱۴۵ امضا در یک کارزار اینترنتی خواستار آن شدند که باغ هشت هکتاری هرچه سریع‌تر در فهرست آثار ملی قرار گیرد.

بر اساس متون تاریخی این باغ در فاصله بین سال‌های ۷۵۰ تا ۷۶۹ هجری قمری محل حضور و حکمرانی حاکم منطقه محال ثلاث تنکابن بود که استقرار فرهنگی در این محدوده را ثابت می‌کند.

بر اساس آنچه که در کتاب «تاریخ گیلان و دیلمستان» اثر سید ظهیرالدین مرعشی آمده، این منطقه در مقطعی محل حضور حاکم سلسله آل کیا بود. بقایایی نیز به دست آمد که اثبات می‌کند که این منطقه همان «گرمه‌رود» قرن ششم و هفتم هجری است.

سال ۱۳۱۰ خورشیدی این محوطه به عنوان باغ پژوهشی وزارت کشاورزی طراحی شد و مطالعات پایه‌ای علوم کشاورزی و منابع طبیعی (اعم از دامی، باغی و زراعی) در آن انجام می‌شد. محوطه‌ای با کاربری کشاورزی-اداری (موسسه تحقیقات کشاورزی) با نظام کرتی و آمایش شده که جانمایی چند بنا در آن نشان می‌دهد، فعالیت‌هایی شامل اصلاح و تلقیح دام نیز در آنجا صئرت می‌گرفت.

به گفته کارشناسان منابع طبیعی کاشت درختان در این باغ نیز به صورت ردیفی و منظم در ۲ دالان عمود بر هم در طول و عرض باغ طراحی و اجرا شده است. قطر برخی درخت‌های چنار بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و ارتفاع آن‌ها بین ۲۰ تا ۳۵ متر است.

در بخش مرکزی باغ نیز به طول ۲۰۰ متر و عرض پنج متر درختان اوکالیپتوس با عمر ۸۰ سال و با قطرهایی بین ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر و ارتفاع ۲۵ متر دیده می‌شوند. همچنین گونه‌های بومی و باارزش جنگل‌های هیرکانی با تجدید حیات طبیعی و تنوع زیستی بالا نیز در این باغ روییده است.

هشت هکتاری کدام یک از معیارهای ۱۵ گانه ثبت ملی را دارد؟

طبق قانون حفظ آثار ملی، مصوب ۱۳۰۹ و تبصره ۲ قانون مدیریت خدمات باستان‌شناسی، موزه و… مصوب ۱۳۲۳ مجلس شورای ملی محوطه تاریخی، طبیعی و فرهنگی موسوم به هشت هکتاری پنج معیار از معیارهای ۱۵ گانه ثبت اثر در فهرست آثار ملی را دارد.

بر اساس معیار نخست، از معیارهای ۱۵ گانه، آثار تاریخی و فرهنگی که قدمت آن‌ها تا پایان دوره زندیه باشد، واجد ارزش ثبت در فهرست آثار ملی هستند. در مورد باغ هشت هکتاری پژوهشکده باستان‌شناسی کشور تایید کرده که پیشینه تاریخی و فرهنگی این محوطه تاریخی مربوط به قرون میانه اسلامی، قرن پنجم تا نهم هجری قمری و دوره حکم‌فرمایی آل کیا بوده و این تاییدیه ضمیمه پرونده شده است.

همچنین کارشناسان اعلام کردند که این باغ جزیی از باغ پژوهشی طراحی شده‌ای است که سال ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ خورشیدی در زمان پهلوی اول اجرایی شد. از سوی دیگر در همین سال زمانی که مراحل اولیه طراحی باغ فلاحت در حال انجام بود، بقایا و فضاهای معماری کاخ و اشیاءِ تاریخی و فرهنگی و جواهرات در این عرصه کشف و به تهران منتقل شد که گفته می‌شود این آثار هم‌اکنون در موزه جواهرات بانک مرکزی به اسم غرفه سخت‌سر نگهداری می‌شود.

بر اساس معیار سوم، آثار تاریخی و فرهنگی غیرمنقول با جنبه فنی و صنعتی که قدمت‌شان تا پایان دوره پهلوی اول باشد واجد ارزش ثبت در فهرست آثار ملی یا فهرست آثار واجد شرایط ارزش تاریخی و فرهنگی هستند.

در باغ هشت هکتاری تعدادی سازه معماری از دوره پهلوی اول قرار دارد که در گذشته محل اصلاح ژنتیک دامی و مبارزه بیولوژیک با آفات بود. بقایای ساختمان اصطبل و سالنی موسوم به پرورش کفشدوزک هم هنوز در باغ هشت هکتاری موجود است.

در معیار چهارم از معیارهای ۱۵ گانه نیز اعلام شده که بناها، تاسیسات، محوطه‌ها، باغ‌ها، فضاها، مجموعه‌ها، اماکن و عمارت سلطنتی یا حکومتی قاجار و پهلوی واجد ارزش ثبت در فهرست آثار ملی هستند.

بر اساس معیار پنجم، آثار تاریخی و فرهنگی غیرمنقول متعلق یا منسوب به رجال سیاسی، حکومتی و دیوانی و نظامی شناخته شده و معتبر در سطح ملی یا منطقه‌ای، با تشخیص وزارت، واجد شرایط ثبت در فهرست آثار ملی هستند.

در تطبیق معیار چهار و پنج نیز کارشناسان اعلام کردند که در محوطه باغ هشت هکتاری پنج سازه معماری با عنوان ایستگاه مطالعاتی و خانه‌های سازمانی برای کارشناسان و مدیران مرکز پژوهش باغی، دامی و زراعی وزارت کشاورزی دوره پهلوی اول وجود دارد.

علاوه بر این، چهار سازه معماری دیگر نیز به عنوان واحدهای اقامتی و سالن‌های نگهداری محصولات و فرآورده‌های باغی، دامی، زراعی، کود و سم و یک استخر برای اندازه‌گیری میزان بارش سالیانه از دوره پهلوی دوم به چشم می‌خورد. همچنین در این محوطه نخستین سالن پرورش کرم ابریشم نیز جانمایی شده است.

بر اساس معیار چهاردهم از معیارهای ۱۵ گانه، مناظر فرهنگی و آثاری که توامان به وسیله‌ انسان و طبیعت ایجاد شده‌اند به لحاظ تاریخی، فرهنگی، منظری و زیبایی‌شناختی یا مردم‌شناسی دارای ارزش برجسته باشند واجد شرایط ثبت در فهرست آثار ملی هستند. گونه‌های موجود در عرصه باغ هشت هکتاری شامل گونه‌های به جا مانده از درختان هیرکانی در جلگه ساحلی دریای کاسپین هستند، این باغ دارای نظام کرتی است و خودزایشی درختان هیرکانی در این محوطه صورت گرفته است.