پیامدهای خروج ترامپ از سازمان‌ها و پیمان‌های بین‌المللی چه بود؟

به گزارش ایرنا،‌ از مهم ترین نگرانی‌های کنونی متحدان غربی آمریکا، موضع گیری‌ها و اقدامات دونالد ترامپ علیه برخی سازمان‌ها، نهادها و پیمان های بین‌المللی در دور اول ریاست جمهوری‌ وی (۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ – ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱/۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ شمسی) است. به گفته برخی تحلیلگران، دوره ریاست‌جمهوری ترامپ نشان‌دهنده انحراف عمیق از رهبری ایالات متحده در زمینه‌هایی مانند تجارت و دیپلماسی بود.[۱]

ترامپ در سخنرانی تحلیف خود رویکرد «اول آمریکا» را در سیاست خارجی و تجارت اعلام کرد که بر کاهش کسری تجاری ایالات متحده و ایجاد تعادل مجدد در تقسیم بار در اتحادها با متحدان متمرکز است.[۲] در این گزارش به بررسی سازمان ها، نهادها و پیمان های بین المللی پرداخته شده است که ترامپ در همان دور اول رئیس‌جمهوری از آن‌ها خارج شد:

مهم ترین سازمان‌ها و موافقتنامه‌هایی که ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری آمریکا از آن‌ها خارج شد شامل موارد زیر می شود:

یکی از پیامدهای اقدامات ترامپ در اولین دور ریاست جمهوری، خروج از پیمان‌های بین‌المللی بود که رشد رهبران ملی گرا در اروپا و آمریکای لاتین از مهمترین پیامدهای این نوع رویکرد در سیاست خارجی آمریکا بوده استشراکت فرا پاسیفیک[۳]

از نخستین اقدامات ترامپ در روزهای نخست ریاست جمهوری خود، خروج از پیمان موسوم به «شراکت فرا پاسیفیک» بود که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما و در سال ۲۰۱۴ با مشارکت ۱۲ کشور حوزه اقیانوس آرام با تمرکز بر شرق آسیا تاسیس شد. در این راستا، در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۷ (۴ بهمن ۱۳۹۵) ترامپ به دفتر نماینده تجاری ایالات متحده دستور داد ایالات متحده را از شراکت فرا پاسیفیک خارج کند.

بازبینی پیمان نفتا[۴]

در ماه می ۲۰۱۷، ترامپ دستور بازبینی توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی، که شامل آمریکا، کانادا و مکزیک است را صادر کرد. ترامپ این پیمان را علیه منافع آمریکا می دانست و خواهان برخی اصلاحات از جمله کاهش کسری تجاری ایالات متحده، حذف یارانه هایی را که آن را ناعادلانه می دانست، احیای مشاغل تولیدی، و کاهش محدودیت های مالکیت معنوی بود.[۵]

بر این مبنا، در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸ (۸ مهر ۱۳۹۷)، ایالات متحده، کانادا و مکزیک با تغییراتی در پیمان نفتا موافقت کردند و نام آن را به «توافقنامه ایالات متحده-مکزیک-کانادا[۶]» تغییر دادند. این قرارداد تجاری شامل مقررات جدید نیروی کار، حمایت های قوی تر از مالکیت معنوی ایالات متحده، و استانداردهای بالاتر برای صنعت خودرو، از جمله قوانین مبدأ و افزایش حداقل دستمزد است که به نفع تولیدکنندگان آمریکایی است.

خروج از توافق آب و هوایی پاریس

یکم ژوئن ۲۰۱۷ (۱۱ خرداد ۱۳۹۶)، ترامپ در یک سخنرانی اعلام کرد که به دلیل محدود شدن حاکمیت ایالات متحده، آسیب دیدن کارگران آمریکایی و ضرر رساندن به اقتصاد ایالات متحده، از توافق آب و هوایی پاریس خارج می‌شود. این توافقنامه در سال ۲۰۱۵ و با رهبری باراک اوباما بین ۱۹۵ کشور در شهر پاریس امضا شده بود.

خروج از برجام

۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷)، ترامپ خروج ایالات متحده آمریکا را از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اعلام کرد. به ادعای ترامپ، این توافقنامه به اندازه کافی برنامه هسته ای ایران و حضور منطقه ای آن را محدود و مهار نکرده است. وی بدون اشاره به هرگونه نقض مادی برجام از طرف ایران، اعلام می‌کند که ایالات متحده دو مجموعه از تحریم‌ها را که با اجرای توافق لغو شده بودند، برمی‌گرداند. این تحریم‌ها در ماه آگوست و نوامبر اجرایی شد و از واردات هواپیما تا صادرات نفت و فرآورده های نفتی را شامل می شد.[۷]

پیش از این و در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷ (۲۱ مهر ۱۳۹۶)، ترامپ اعلام کرد که پایبندی ایران به برنامه جامع اقدام مشترک ۲۰۱۵ را دوباره تایید نخواهد کرد و مدعی شد که رفتار ایران ناقض روح این توافق است. وی گفت که فعلا برای لغو برجام اقدامی نمی‌کند. در عوض، از کنگره می‌خواهد که درباره اعمال مجدد تحریم ها مشورت کند.

خروج از شورای حقوق بشر سازمان ملل

در ادامه سیاست‌های ملی‌گرایانه و ضد سازمان‌های بین‌المللی، در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸ (۲۹ خرداد ۱۳۹۷) نیکی هیلی، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل متحد اعلام کرد که به دلیل سوگیری مزمن این شورا علیه رژیم اسرائیل و همچنین، نقض گسترده حقوق بشر در برخی از کشورهای عضو از جمله چین و ونزوئلا، ایالات متحده از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خارج می شود.

اقدامات ترامپ در دور اول ریاست جمهوری مبنی بر خروج از برخی سازمان‌ها، پیمان‌ها و معاهدات بین‌المللی هرچند در راستای سیاست «اول آمریکا[۱۲])ی وی به شمار می‌آمد، اما پیامدهای مهمی را هم برای متحدان آمریکا، هم برای رهبری ایالات متحده، چه برای حفظ نظم و امنیت جهانی و چه برای محیط زیست جهانی در پی داشتاعلام خروج از سازمان جهانی بهداشت

با شیوع جهانی بیماری کوید ۱۹ و کمبود شدید لوازم بهداشتی از جمله واکسن کرونا، انتقادها از شیوه مدیریت ترامپ برای مقابله با این بیماری نیز افزایش یافت. در این زمینه، ترامپ با در پیش گرفتن یک سیاست ملی گرایانه، علیه همکاری های بین المللی در زمینه مقابله با این بیماری موضع گرفت. در این راستا، ۶ جولای ۲۰۲۰ (۱۶ تیرماه ۱۳۹۹) دولت ترامپ به طور رسمی به سازمان ملل متحد اطلاع داد ایالات متحده روابط خود را با سازمان بهداشت جهانی (WHO) قطع خواهد کرد.[۸]

پیش از این تاریخ، ترامپ آژانس سازمان ملل را به گمراه کردن جهان در مورد تهدید کوید ۱۹ تحت فشار چین، متهم کرده بود. او همچنین از تغییر مسیر بودجه ایالات متحده، که بزرگترین منبع حمایت مالی سازمان بهداشت جهانی است، خبر داده بود.

همچنین، در ادامه این سیاست، ترامپ در ماه سپتامبر از پیوستن به یک ابتکار جهانی تحت رهبری این سازمان، معروف به تاسیسات دسترسی جهانی واکسن کووید-۱۹ (تاسیسات COVAX)، برای توسعه، تولید و توزیع واکسن کووید-۱۹ خودداری کرد.[۹]

خروج از معاهده «آسمان باز[۱۰]»

در ادامه سیاست‌های ملی گرایانه، ترامپ در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۰ (۲ آذر ۱۳۹۹) اعلام کرد که از معاهده آسمان باز خارج می‌شود. این عقب‌نشینی، که با مخالفت‌های داخلی و بین‌المللی مواجه شد، ۶ ماه پس از اینکه مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا اعلام کرد روسیه در عمل به این معاهده پایبند نیست،[۱۱] صورت گرفت.

این معاهده که از سال ۲۰۰۲ لازم الاجرا است، به کشورهای عضو اجازه می‌دهد تا تأسیسات و فعالیت‌های نظامی یکدیگر را در مدت کوتاهی از طریق پرواز هواپیماهای غیرمسلح تحت نظر داشته باشند. امضاکنندگان این معاهده همچنین اطلاعاتی را که جمع آوری می‌کنند با سایر کشورهای طرف معامله به اشتراک می‌گذارند. چند هفته پس از خروج آمریکا، روسیه نیز اعلام کرد از این معاهده خارج خواهد شد.

ارزیابی پیامدها

اقدامات ترامپ در دور اول ریاست جمهوری‌اش مبنی بر خروج از برخی سازمان‌ها، پیمان‌ها و معاهدات بین‌المللی هرچند در راستای سیاست «اول آمریکا[۱۲])ی وی به شمار می‌آمد، اما پیامدهای مهمی را هم برای متحدان آمریکا، هم برای رهبری ایالات متحده، چه برای حفظ نظم و امنیت جهانی و چه برای محیط زیست جهانی در پی داشت. برخی از این پیامدها عبارتند از:

بی اعتمادی به امنیت آمریکایی: ترامپ و پدیده ترامپیسم باعث شده است متحدان آمریکا به ویژه کشورهای اروپایی اعتماد خود نسبت به آمریکا را از دست بدهند و دیگر مانند سابق، این کشور را متحدی قابل اعتماد ندانند. به همین دلیل، برخی از متحدان اروپایی آمریکا و از جمله فرانسه بر این مساله تاکید دارند که اروپا باید از اتکای بیش از حد به آمریکا در حوزه های نظامی و امنیتی دوری کند و به فکر سازوکار دفاعی اروپایی برای مقابله با این شرایط بود.

بی اعتمادی به آمریکا در توافقنامه های بین‌المللی: خروج ترامپ از برخی توافقنامه های بین‌المللی و به ویژه توافق برجام باعث شکل‌گیری بی‌اعتمادی در میان سیاستمداران و مردم دیگر کشورها نسبت به آمریکا شده است. با این اقدام ترامپ این نگرانی وجود دارد که هرگونه توافقی که با این کشور بسته شود توسط دولت بعدی ملغی شود.

بی مسئولیتی آمریکا در قبال کره زمین و زیست‌بوم آن: هرچند دیگر اعضای امضای کننده معاهده آب و هوایی پاریس سعی کردن بعد از خروج آمریکا نیز به تعهدات خود پایبند بمانند و دولت بایدن بلافاصله به این توافق پیوست، اما خروج ترامپ از توافق پاریس و پیروزی مجدد وی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا این احتمال که وی مجدد آمریکا را از آن خارج کند، تقویت کرده است. این نشان می‌دهد که ایالات متحده آمریکا که یکی از کشورهای اصلی آلوده کننده محیط زیست به شمار می‌رود، هیچ تعهد منسجم و قابل اعتمادی نسبت به بحران‌های آب و هوایی جهانی و نسبت به کره زمین ندارد.

تقویت ملی گرایی: یکی از پیامدهای اقدامات ترامپ در خروج از پیمان‌های بین‌المللی، تقویت ملی‌گرایی و رشد رهبران ملی‌گرا در سطح جهانی شده است. اینکه آمریکا هر زمان که لازم دید به فراخور منافع خود از یک سازمان یا معاهده بین‌المللی خارج شود، باعث شده کشورهای دیگر نیز به این فکر کنند که چرا باید منافع ملی مردم خود را فدای اهداف جمعی و جهانی کنند. رشد رهبران ملی گرا در اروپا و آمریکای لاتین از مهمترین پیامدهای این نوع نگاه ترامپ در سیاست خارجی بوده است.

منبع:

[۱] https://www.cfr.org/timeline/trumps-foreign-policy-moments

[۲] https://www.whitehouse.gov/inaugural-address

[۳] Trans-Pacific Partnership

[۴] the North American Free Trade Agreement (NAFTA)

[۵] https://ustr.gov/sites/default/files/files/Press/Releases/NAFTA%۲۰Notification.pdf

[۶] the United States-Mexico-Canada Agreement

[۷] https://www.cfr.org/in-brief/return-us-sanctions-iran-what-know

[۸] https://www.un.org/sg/en/content/sg/note-correspondents/۲۰۲۰-۰۷-۰۷/note-correspondents-answer-questions-regarding-the-world-health-organization

[۹] https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/۲۰۲۰/۰۹/۰۲/۹۰۸۷۱۱۴۱۹/u-s-wont-join-who-led-coronavirus-vaccine-effort-white-house-says

[۱۰] Open Skies

[۱۱] https://www.cfr.org/in-brief/open-skies-another-dying-arms-control-agreement

[۱۲]