«دونالد ترامپ» از زمان ورود به کاخ سفید در سال ۲۰۱۶، همواره اعمال تعرفه‌های تجاری علیه کالاهای وارداتی به ایالات متحده را به عنوان یکی از محورهای سیاست‌ اقتصادی خود دنبال کرده است.

هر چند در دور اول ریاست‌جمهوری و به رغم برخی ملاحظات و احتیاط‌ها، وی اصراری زیادی بر پیگیری سیاست‌های تعرفه‌ای داشت اما به خاطر شکست در انتخابات ۲۰۲۰ و پیش از آن درگیری با تبعات بحران کرونا، به اهداف اعلانی برنامه‌های اقتصادی خود نرسید. حالا ترامپ از ساعت اول بازگشت به کاخ سفید این سیاست را خیلی جدی‌تر و صریح‌تر دنبال کرده است.

رویترز: تعرفه‌های ترامپ پایان چند دهه آزادسازی تجارت محسوب می‌شود و انتظارات را برای رکود جهانی در آینده نزدیک به شدت تقویت می‌کند. کارشناسان معتقدند که تعرفه‌های تجاری ترامپ به مثابه پاشیدن شن و ماسه بر چرخ دنده‌های تجارت جهانی است

باید گفت که دیدگاه ترامپ درباره ناترازی تجارت خارجی ایالات متحده تازه نیست و از دهه‌ها پیش مورد توجه بسیاری از منتقدان سیاست‌های تجاری آمریکا بوده است. در ویدئویی که به تازگی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده، ترامپ در مصاحبه‌ای مربوط به سال ۱۹۹۸ از سیاست خارجی و عدم تعادل مناسبات و معادلات تجاری کشورش انتقاد و چشم‌انداز تعرفه‌های جهانی و به نوعی شرایط امروز را پیش‌بینی می‌کند. اظهارات او درباره ژاپن، کویت و دیگر متحدان واشنگتن که به گفته او «سهم عادلانه خود را پرداخت نمی‌کنند» دیدگاه‌ها و مناقشات کنونی او را منعکس می‌کند.

اکنون پرسش مهم این است که اعمال تعرفه‌ها یا بهتر است بگوییم جنگ تجاری ترامپ با رقبای تجاری و همچنین متحدان دیرینه و کشورهای ریز و درشت چه پیامدهایی برای تجارت جهانی و اقتصاد ایالات متحده در پی خواهد داشت و چه تاثیری بر اوضاع دیگر کشورها در نظام بین‌الملل کنونی می‌گذارد.

دو راهی تلافی یا مدارا برابر سیاست تعرفه‌ای آمریکا

اغلب کشورهایی که مشمول اعمال تعرفه‌های تجاری آمریکا هستند اعلام کرده‌اند که اقداماتی تلافی‌جویانه انجام خواهند داد و علیه واردات کالاهای آمریکا تعرفه متقابل اعمال خواهند کرد. چین به عنوان رقیب اصلی اقتصادی آمریکا و دومین قدرت برتر اقتصادی جهان بلافاصله به اقدام ترامپ پاسخ داد و تعرفه‌های ۳۴ درصدی علیه کالاهای آمریکایی وضع کرد.

«مارک کارنی» نخست وزیر کانادا تاکید کرد که آمریکا با این کار نقشش به عنوان «قهرمان همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی» را رها کرد و وعده اقدامات متقابل داد. «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه از دیگر کشورها خواست سرمایه‌گذاری در آمریکا را متوقف کنند و اتحادیه اروپا نیز در حال مشورت و ارزیابی شرایط برای وضع تعرفه‌های تجاری علیه آمریکا است. کمیسیون اتحادیه اروپا تعرفه ۲۵ درصدی بر برخی از کالاهای وارداتی از آمریکا را پیشنهاد کرده است. کشورهای دیگر نظیر ژاپن، کره جنوبی، مکزیک و هند کمی محتاطانه واکنش نشان داده و اعلام کرده‌اند فعلا اقدام متقابل نخواهند کرد.

«رویترز» در تحلیلی در این باره نوشته است: تعرفه‌های ترامپ پایان چند دهه آزادسازی تجارت محسوب می‌شود و انتظارات را برای رکود جهانی در آینده نزدیک شدیدا تقویت می‌کند. کارشناسان معتقدند که تعرفه‌های تجاری ترامپ به مثابه پاشیدن شن و ماسه بر چرخ دنده‌های تجارت جهانی است.

پیامدهای جنگ تجاری برای اقتصاد بین‌الملل

در پی اعمال تعرفه‌ها، بانک سرمایه‌گذاری «جی پی مورگان» پیش‌بینی خود از احتمال ورود به رکود جهانی تا پایان سال ۲۰۲۵ را از ۴۰ به ۶۰ درصد افزایش داده است. «کریستیانا جورجیا» رئیس صندوق بین‌المللی پول می‌گوید «تعرفه‌های آمریکا به وضوح نشان‌دهنده خطر قابل‌توجهی برای چشم‌انداز جهانی در زمان کندی رشد است.»

کانورسیشن: هر کشوری که صادرات بیشتری به آمریکا داشته باشد تاثیر منفی بیشتری از این وضعیت دریافت داشته و دچار کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد شد

در تحلیل پایگاه تحلیلی «کانورسیشن» درباره تاثیر تعرفه‌های آمریکا بر سایر کشورهای تصریح شده «هر کشوری که صادرات بیشتری به آمریکا داشته باشد تاثیر منفی بیشتری از این وضعیت دریافت داشته و دچار کاهش تولید ناخالص داخلی خواهد شد.» بر اساس این گزارش تحلیلی، کشورهایی که با تعرفه‌های نسبتا بالایی از سوی آمریکا مواجه هستند و بخش زیادی از کالاهای خود را به آمریکا صادر می‌کنند بیشترین کاهش متناسب را در تولید ناخالص داخلی تجربه خواهند کرد. این کشورها عبارتند از کانادا، مکزیک، ویتنام، تایلند، تایوان، سوئیس، کره جنوبی و چین؛ کشورهایی که با تعرفه‌های پایین مواجهند اما همچنان می‌توانند به افزایش تولید ناخالص داخلی امیدوار باشند.

جنگ تجاری همچنین باعث کاهش حجم معاملات جهانی و از هم پاشیده شدن مشارکت‌های تجاری در جهان و نهایتا کاهش رشد اقتصادی دنیا می‌شود؛ کاهش معاملات جهانی به کاهش تولید و در نهایت به کاهش تقاضای انرژی منجر می‌شود. کارشناسان می‌گویند نکته مهم این است که افزایش تعرفه‌ها می‌تواند موجب افزایش نرخ تورم در دنیا و تقویت دلار در برابر سایر ارزها شود.

دلایل ترامپ برای پافشاری بر سیاست‌های تعرفه‌ای

ترامپ در دفاع از اعمال تعرفه‌های تجاری چندین دلیل را ذکر کرده است؛ نخستین انگیزه و دلیل وی کاهش کسری تجاری آمریکا است. مقامات آمریکایی کسری‌های مزمن را عامل کاهش تولید، پایین نگه‌داشتن دستمزدها و انتقال دارایی‌ها به خارج عنوان کرده‌اند.

بازگرداندن تولید به داخل ایالات متحده جزو دیگر استدلال‌های رئیس‌جمهوری آمریکا است. دونالد ترامپ امیدوار است شرکت‌ها برای اجتناب از پرداخت تعرفه، کارخانه‌های خود را در خاک آمریکا احداث کنند.

اصلاح سیاست‌های تجاری ناعادلانه موضوع دیگری است که ترامپ از آن سخن می‌گوید. دولت آمریکا تأکید کرده که این هدف از مدت‌ها پیش جزو تعهدات اصلی رئیس‌جمهور بوده است.

تأمین درآمد برای جبران کاهش مالیات‌ها دیگر هدف ترامپ از راه انداختن جنگ تعرفه‌ای با دیگر کشورها است. اگرچه رسما اعلام نشده، اما دولت آمریکا تخمین می‌زند این تعرفه‌ها بتوانند «صدها میلیارد دلار در سال» یا «تریلیون‌ها دلار در ده سال» درآمد ایجاد کنند.

سی ان بی سی: افت شدید بازار بورس آمریکا در حالی رخ داد که وال‌ استریت در روزهای اخیر مقاومت قابل‌ توجهی از خود نشان داده بود و سرمایه‌گذاران امیدوار بودند تعرفه‌های اعلامی کمتر از سطح پیش‌بینی‌شده باشد

با این وجود آنچه که در ذهن ترامپ است با آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد ممکن است فرسنگ‌ها فاصله داشته باشد. شواهد اولیه می‌گوید که جنگ تجاری ترامپ حداقل تا اینجا به ضرر اقتصاد ایالات متحده بود است.

پیامدهای سیاست ترامپ برای اقتصاد آمریکا

ساعاتی پس از اعلام رسمی تعرفه‌های تجاری از سوی ترامپ، بازار بورس آمریکا سقوط ۳.۲ تریلیون دلاری را تجربه کرد و بازار سهام این کشور هم از روز تحلیف ترامپ تا به امروز بیش از ۱۰ تریلیون دلار افت کرده است. شبکه «سی ان بی سی» گزارش داده این افت شدید در حالی رخ داد که وال‌ استریت در روزهای اخیر مقاومت قابل‌ توجهی از خود نشان داده بود و سرمایه‌گذاران امیدوار بودند تعرفه‌های اعلامی کمتر از سطح پیش‌بینی‌شده باشد.

از سوی دیگر اعمال تعرفه‌های تجاری ترامپ باعث افزایش نرخ تورم در آمریکا شده است و مقامات آمریکا نیز به آن اذعان کرده‌اند. «جروم پاول» رئیس بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) در این زمینه گفته تورم احتمالا به دلیل تعرفه‌های گسترده دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا افزایش می‌یابد و ممکن است سطح بالای تورم همچنان باقی بماند.

افزایش نرخ تورم به این دلیل است که بسیاری از کالاهای مصرفی در آمریکا وارداتی هستند یا از قطعاتی ساخته می‌شوند که از خارج وارد شده‌اند. افزایش هزینه واردات در نهایت منجر به افزایش کالاها خواهد شد. این افزایش را یا باید تولیدکننده تحمل کند یا به مصرف‌کننده منتقل سازد. در نتیجه اقلام فیزیکی مثل محصولات پزشکی، دارویی، خودروها، لباس و مسکن گرانتر می‌شوند. افزایش تورم کالاهای فیزیکی در نهایت نرخ کالاهای غیرفیزیکی مثل خدمات را نیز بالا خواهند برد.

چه خواهد شد؟

فارن پالیسی: واکنش‌های ترامپ به فشار بازار در طول جنگ تجاری دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش با چین، سرنخ‌هایی در مورد مسیرهای احتمالی به سمت عقب‌نشینی از جنگ تجاری را ارائه می‌دهد

دولت ترامپ معتقد است که اعمال تعرفه‌ها افزایش سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در ایالات متحده را به دنبال خواهد داشت چرا که باعث می‌شود محصولات بیشتری در بازار بزرگ مصرفی آمریکا بفروشند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان می‌گویند که عدم امنیت سرمایه‌گذاری ممکن است سرمایه‌گذاران را دچار شک و تردید کند. به عنوان مثال آنها نگرانند که دولت بعدی آمریکا این تعرفه ها را لغو کند.

از سوی دیگر از درون خود دولت ترامپ نیز صداهای متفاوت و متناقضی شنیده می‌شود. در حالی که ترامپ از وضع تعرفه‌های تجاری حمایت کامل کرده اما در عین حال از معافیت‌های مالیاتی نیز سخن گفته و درباره استفاده از تعرفه‌های تجاری به عنوان یک ابزار فشار و اهرمی برای گرفتن امتیاز در مذاکره صحبت کرده است.

نشریه «فارن پالیسی» با اشاره به اینکه ترامپ در دور اول ریاست جمهور خود سابقه عقب‌نشینی از تعرفه‌های تجاری را دارد نوشته واکنش‌های ترامپ به فشار بازار در طول جنگ تجاری دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش با چین، سرنخ‌هایی در مورد مسیرهای احتمالی به سمت عقب‌نشینی از جنگ تجاری را ارائه می‌دهد. بر اساس این تحلیل، یکی از محتمل‌ترین اقداماتی که ممکن است ترامپ برای کاهش فشارهای داخلی و خارجی انجام دهد تعیین معافیت‌های مالیاتی است. دولت اول ترامپ نیز جلسات بلندمدتی را برگزار کرد که در آن شرکت‌ها درخواست معافیت از تعرفه‌ها را داشتند، زیرا نمی‌توانستند جایگزینی برای واردات چینی پیدا کنند.

فارن پالیسی می‌افزاید ترامپ سابقه درخشانی در انداختن تقصیر بر گردن دیگران دارد و این بار نیز در صورت وقوع فاجعه ممکن است مسئولیت را به گردن دیگران بیاندازد و از سیاستهای تعرفه‌ای خود عقب‌نشینی کند.

همه اینها فقط یک چیز را در چشم‌انداز اقتصادی آمریکا متبلور می‌کند؛ عدم اطمینان؛ این موضوع باعث سردرگمی سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها و تولیدکنندگان آمریکایی خواهد شد و نه تنها فشار اقتصادی بر مردم آمریکا را افزایش خواهد داد بلکه بی‌ثباتی بازارهای جهانی را نیز تشدید می‌کند.