به گزارش ایران جاب نیوز به نقل از فارس؛ بررسی رشد جمعیت ایران در دهه‌های گذشته نشان می‌دهد که رشد جمعیت و باروری در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ روند کاهشی را شاهد بوده است، به طوری که کشورمان از نرخ باروری ۶.۵ در دهه ۶۰ به حدود ۱.۸ فرزند به ازای هر زن ایرانی در سال ۱۳۹۰ رسیده است.

پژوهش‌های صورت گرفته درباره تحولات باروری در ایران‌ نشان می‌دهد که متولدین دهه ۶۰ و ۷۰ از مرحله فرزندآوری و ازدواج عبور می‌کنند و تعدادشان در حال کم شدن است و به احتمال زیاد انتظار می‌رود نرخ باروری در کمتر از حد جایگزینی به ثبت برسد.

همچنین براساس پیش‌بینی‌های مراکز آمار ایران و منابع بین‌المللی انتظار می‌رود در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت در کشور روبرو شویم.بررسی آمار‌های مرگ و میر و رشد طبیعی بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۵ جمعیت ایران ۷۰ میلیون و ۴۹۵ هزار و ۷۸۲ نفر بوده است و در آن سال تعداد تولد‌های ثبت شده به یک میلیون و ۲۵۳ هزار و ۹۱۲ رسیده است.

همچنین تعداد مرگ و میر‌های به ثبت رسیده در این سال ۴۰۸هزار و ۵۶۶ نفر بوده است که این آمار‌ها رشد ۱. ۲ درصدی جمعیت در این سال را نشان می‌دهد.آخرین آمارهای تغییرات جمعیتی کشور در سال ۱۴۰۲ نیز نشان می‌دهد که جمعیت کشور به ۸۵ میلیون و ۳۲۹ هزار نفر رسیده است که در این سال تولدهای به ثبت رسیده یک میلیون و ۵۷ هزار و۹۵۸ نفر بوده است که مرگ و میر در این سال نیز به ۴۴۲۱۳ نفر رسیده است همچنین رشد طبیعی ۷۲ صدم بوده است.

میزان نرخ موالید و رشد جمعیت

بررسی آماری نشان می‌دهد که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ ما شاهد افزایش موالید در کشور بوده‌ایم اما پس از این سال‌ها به دو دلیل خالی‌شدن توان درونی جمعیت و به تأخیرانداختن فرزندآوری به سنین بالاتر با شیب زیادی تعداد والد‌ها به‌صورت کاهشی درآمده و در سال ۱۴۰۲ تعداد موالید کشور به یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۵۸ نفر رسیده است که نسبت به سال ۱۳۹۴ با یک میلیون و ۵۷۰ هزار و۲۱۹ تولد شاهد کاهش ۳۲ درصدی رخ موالید در کشور بوده‌ایم از سوی دیگر تولد‌های سال ۱۴۰۲ در مقایسه با ۱۴۰۱ نیز با کاهش۱/۶روبرو شده است.

چرایی کاهش تعداد فرزندان اول و دوم در دهه ۶۰ و ۷۰

مهم‌ترین دلایلی که در این باره می‌توان تغییر حساب کرد، تغییر ساختار سنی جمعیت است از حیث اینکه جمعیت متولد شده در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به‌تدریج از مرحله فرزندآوری و ازدواج عبور کرده‌اند و به‌اصطلاح توان درونی جمعیت در حال کم‌شدن است.به باور کارشناسان، از دلایل کاهش تعداد فرزندان اول و دوم نیز افزایش تحصیلات و اشتغال زنان است و به‌طورقطع هزینه فرزند‌آوری آن‌قدر زیاد شده که خانواده‌ها عمدتاً تمایلی به فرزندان ندارند و همین دلیلی شده است که خانواده‌ها تمایلی به فرزندآوری و تربیت فرزند نداشته باشند.

پیش‌بینی نرخ رشد جمعیت ایران در سال‌های آینده

کاهش سریع نرخ باروری از ۶.۵ فرزند در دهه‌های ۶۰ به حدود ۱.۸فرزند در سال ۱۳۹۰ و افزایش جزئی تا دو فرزند در ۵ سال منتهی به سرشماری ۱۳۹۵ در طول تاریخ کشور بی‌سابقه بوده است. برآوردهای مرکز آمار بر مبنای اطلاعات سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد که میزان باروری ایران در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتیب ٢.٠٩ ، ١.٩٥ ،١.٧٤ ، ١.٦٥ و ۱.۶ به ازای هر زن بوده است. در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نرخ باروری در حدود ۱و شش دهم تثبیت بوده است.

بر اساس همین آمارها ۳ استان باروری بیشتر از سطح جایگزینی ۱۲ استان باروری کمتر از سطح جایگزینی یعنی ۲.۱ و ۱۶ استان باروری پایین کمتر از یک و نیم و بسیار پایین کمتر از ۱.۳ را در سال ۱۴۰۲ تجربه کردند.  به این ترتیب بالاترین نرخ افزایش باروری مربوط به استان‌های خراسان جنوبی، هرمزگان، خوزستان، یزد و گلستان بوده است و کمترین استان‌ها که نرخ باروری در این استان‌ها کاهش پیدا کرده است، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان و اردبیل بوده است.با توجه به آنچه در بالا اشاره شد می‌توان پیش بینی کرد که تا زمانی که نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت روبرو خواهیم بود.

پیش بینی جمعیت کشور در دوره‌های ۵ ساله از ۱۳۹۵ تا افق ۱۴۰۳

با گذشت ۵ سال از اجرای سرشماری ۱۳۹۵ و با توجه به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه و بروزر پاندمی کووید ۱۹ بازنگری در پیش بینی‌های جمعیتی بیش از پیش ضرورت دارد و باید در دستور کار قرار بگیرد در این بازنگری با توجه به واقعیت‌های موجود جامعه و شاخص‌های محاسبه شده از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ سناریوی باروری و مرگ و میر در پیش بینی انجام شده قبلی تغییر کرد.برای پیش‌بینی جمعیت كل كشور تا افق ۱۴۳۰، شش سناریو در نظر گرفته شد:- جبران كاهش باروری پس از دوره کووید ۱۹(سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱/۶ فرزند (سناریو محتمل‌تر)- كاهش شیب ملایم باروری تا ۱/۶ فرزند- تثبیت باروری ۱/۷ فرزند- كاهش باروری تا ۱/۳ فرزند (سناریو بدبینانه)- افزایش باروری تا سطح جانشینی ۲/۱ فرزند- افزایش باروری تا بالاتر از سطح ۲/۵ فرزند (سناریو خوشبینانه)

دلیل انتخاب سناریو‌ها به این ترتیب است كه رقم ۱/۷ تثبیت باروری با توجه به رقم محاسبه شده در سال ۱۳۹۹ است. سناریو‌های باروری ۲/۱ و ۲/۵ فرزند با فرض رسیدن به سطح جانشینی و بالاتر از سطح جانشینی با توجه به‌ایده‌آل‌ها و سیاستگذاری‌های جمعیتی و بسیار خوشبینانه انتخاب شده‌اند و سناریو باروری ۱/۳ فرزند به عنوان بدبینانه‌ترین سناریو تدوین شده است.

اما جبران كاهش باروری پس از دوره كرونا (سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱/۶ فرزند به عنوان سناریو محتمل‌تر در نظر گرفته شده است زیرا با توجه به مسائل فرهنگی و سنتی و تمایل خانوار‌ها همراه با اثرگذاری سیاست‌های جمعیتی و بهبود اپیدمی كرونا پس از واكسیناسیون عمومی و بهبود نسبی كسب و كار‌ها، به نظر می‌رسد از كاهش شدید باروری به سمت خیلی پایین جلوگیری کرده و در مقطع نسبتاً كوتاهی مقداری از كاهش باروری بر اثر همه‌گیری كرونا جبران شود.به این ترتیب ابتدا جمعیت کل کشور به صورت مستقل و با شش سناریو پیش‌بینی شد و سپس جمعیت ۳۱ استان با یک سناریو (سناریو محتمل) پیش‌بینی شدند.

سناریو جبران كاهش باروری پس از دوره كرونا و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱/۶ فرزند به عنوان سناریو محتمل جمعیت کل کشور برای سال ۱۴۳۰ در حدود ۹۳میلیون و ۶۳۲هزار نفر لحاظ شد.در بدبینانه‌ترین سناریو یعنی كاهش میزان باروری کل تا ۱/۳ فرزند، جمعیت در حدود ۹میلیون و ۲۲۰ هزار نفر در خوش‌بینانه‌ترین حالت، یعنی افزایش میزان باروری کل تا ۲/۵ فرزند، جمعیت در حدود ۱۰۲ میلیون و ۱۸۹ هزار نفر پیش‌بینی شد.

برآورد سازمان ملل از آینده جمعیتی ایران

نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ در مورد تحولات جمعیتی و باروری ایران نشان می‌دهد که در هر سه سناریوی پایین متوسط و بالا تا سال ۱۴۲۰ سطح باروری به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت و نرخ رشد جمعیت در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود.

همچنین تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریو‌های سازمان ملل (بازنگری شده در سال۲۰۱۷) نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود۸۳ میلیون نفر، در سال ۱۴۳۹ به حدود ۷۷/۶ میلیون نفر و تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت. همچنین در صورت تحقق سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۹۳ میلیون نفر، سپس تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۷۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.